Het huis en de mensen, ‘mijn gezin’

Veel mensen wonen in een traditioneel Parmirhuis. Het meeste leven spelt zich nu hoofdzakelijk buitenaf. In huis is geen stromend water, het water wordt in allerlei plastic jerrycans en emmers gehaald bij tappunten. Warm water moet zelf gemaakt worden. Koken gebeurd op elektrische comfortjes. Tandenpoetsen buiten achter een muurtje. De wc zal ik hier buiten beschouwing laten. Het huis kent een aantal kamers waar in elke kamer verhogingen zijn,waar men op slaapt. De matrassen worden elke avond te voorschijn gehaald. Alle gezinsleden slapen bij elkaar op zo’n verhoging. De middelste kamer wordt hoofdzakelijk gebruikt in de winter, hier wordt een kachel bijgezet voor de noodzakelijke verwarming ‘s winters. Momenteel slapen ze in wat ik maar noem de lente / herfstkamer, waar ook de televisie een plaats heeft gekregen. In de zomer slapen ze dan op zo’ n verhoging in de open lucht.

onze buitenkeuken

Na 8 dagen wordt het maar weer eens tijd voor een grote schoonmaak beurt er wordt voor mij een afspraak gemaakt en ik vertrek met mijn plastictas naar Badhuis 3. Een klein en troosteloos betonnen gebouwtje in de tuin van een dorpsgenoot binnen ziet er nog desolater uit maar er komt warm en koud water uit de kraan.

“ Mijn” gezin woont met een moeder, een dochter waarvan de man in Moskou werkt, Yurkul en zijn vrouw, een dochtertje van 2 waarvan de moeder in de hoofdstad Dusbhane woont en een neef waarvan recent de vader is overleden. Een bontgezelschap van familierelaties waarbij ik mij afvraag hoelang dat goed zal gaan ik Nederland.
Het eten is van het eenvoudige soort en vaak eentonig, benieuwd hoeveel ik zal afvallen gedurende deze weken. Brood wordt droger en droger, dopen  in de thee of  toegevoegd aan de soep vindt het als nog zijn bestemming. Worstje bij het ontbijt. Soms een gebakken ei of 2.Koffie is niet populair, af en toe is er een compot-drank. Vaak is er soep met aardappelen, beetje ui, soort spliterwten erbij, gesnipperd bosuitje, afgemaakt met beetje peterselie met soms een stukje kip. Thee is voor mij hier de belangrijkste drank, waarvan ik in de loop van de dag het gebruik probeer te verminderen gezien het grote aantal bezoeken aan de ‘toilet’ in de nacht. ‘s Avonds kijken we naar de Russische televisie

De groentetuin is vrouwenwerk, hier worden de tomaten geplant

Het water in het dorp

Hoger op de berg wordt het water afgescheiden dat bestemd is voor het dorp. Drinkwater in ijzeren buizen irrigatie water in een open kanaal dat om en langs de berg is aangelegd. Op verschillende plekken zijn er schuiven geplaatst of gewoon openingen in het kanaaltje gemaakt om het irrigatiewater over de akkertjes en boomgaarden naar beneden te lten lopen. Een ingewikkeld systeem van goten en buizen verspreid het over het dorp. Er is een schema gemaakt hoeveel tijd iemand zijn deel mag bevloeien. Als het je tijd is is het een heel werk om het overal te krijgen. Ook mijn familie is aan de beurt. Constant  lopen en zorgen dat de gootjes op je land op tijd afgesloten zijn door er bv. een steen in te zetten of een paar lappen om vervolgens een ander deel te bevloeien.

Het dorp Midenshor

Mijn basis kamp ligt in het dorp Midenshor, een van de negen dorpen die samen de gemeente Porshinev vormen.

In het weekend van 9 en 10 mei waren er 3 vrije dagen. Niet zoveel gedaan moet mijn weg en vertrouwen nog een beetje krijgen. Dorp maar een beetje verkennen. Kom een groepje van 3 kinderen allemaal even schuchter. Op afstand blijven is immers het veiligste. Langzaam komt er contact, blijkt het oudste meisje die ik scaht op zo'n 10 jaar vloeiend engels te spreken. Hoe heet je, ben je getrouwd, waar woon je zijn de eerste vragen.
's Middags maar eens de andere kant van het dorp bekijken. Kom uiteindelijk bij een begraafplaatsje. als ik later terugloop vraag in aan een jongere man of ik er foto's van mag nemen. Geen bezwaar, terwijl hij zij koe die op de begraafplaats het gras maaid wordt verplaatst. Als we allebei klaar zijn vraag hij mij in perfect Tadjiks of ik mee wil thee drinken bij hem thuis in zijn traditionele Parmir huis. Wat onwennig zeg ik ja en volg hem naar zijn huis. Wat, later blijk, zijn jonge zus te zijn wordt opgetrommeld, eieren worden gebakken, brood snijden, thee zetten niet vergeten. Blijkt zijn zus ook beperkt Engels te kunnen spreken. Een eenvoudig gesprek ontstaan. Na ongeveer een uur bedank ik voor het onthaal en ga verder terug naar mijn logies adres.

Begraafplaatsje

Kleine akkertjes en boomgaartjes bij vrijwel alle huizen in het dorp voor eigen gebruik

Kantoortje van de lokale organisatie NUR

 

Het water, waar het vandaan komt

Als aanvang van de dag gaan we kijken naar de kleuterschool waar Marion van den Broek, mijn reisgenote,  haar bijdrage gaat leveren aan haar project.

Voor mij vandaag een eerste kennismaking met de problemen rondom het beschikbare water. Het gebruik van water is geheel afhankelijk wat de bergen leveren. Eerst maar een kijken waar het vandaan komt. We gaan naar de belangrijkste bergstroom die het water voor de negen dorpen moet leveren. Er zijn afspraken gemaakt over hoeveel elk dorp mag “aftappen” maar wat dat kan betekenen zal ik wel zien. We lopen over een smal bergpad langzaam omhoog. Drinkwater wordt van een hoogpunt op de berg afgevangen en via verschillende leidingen naar de dorpen gevoerd.

Het resterende water is voor de bevloeiing van de akkers en boomgaarden in de verschillende dorpen. Op verschillende hoogten wordt een afgesproken hoeveelheid water via open kanalen afgeleid van de bergstroom en langs de berg over grote afstand naar de betreffende dorpen gevoerd.

Afspraken over aftappunten, de duur van de aftapping zijn samen met de lokale Water Users  Organisation ‘Ob-Umed’  (Hope for Water) gemaakt. Zij spelen een belangrijke rol over de vragen en problemen die optreden. In de belangrijke irrigatie maanden juli en augustus wordt dagelijks wel 3  keer de bergstoom en het afvoerkanaal geïnspecteerd. Vrije doorstroom, onaangekondigde afsluitingen van andere gebruikers (we weet immers maar nooit) wat er kan gebeuren. We volgen het hele kanaal langs smalle paadjes en diepe afgronden, 

Kijken naar mogelijk achterstalling onderhoud, halen hier en daar wat afval uit het water , hoe staan de schuiven  ervoor, zijn er misschien illegal ‘activiteiten zichtbaar. Vanaf onze hoge positieve zijn er prachtige vergezichten van het Parmir gebergte en de Parmir rivier met op de achtergrond het toch andere land Afghanistan, zo dichtbij. Bij het dorp loopt het water uiteindelijk via buizen en gootjes door de kleine boomgaarden en over de akkertjes naar beneden. Elk zijn deel.

Voor de lunch worden we uitgenodigd door de directeur van NUR bij hem thuis. Een uitgebreide tafel staat gereed nog onbekende personen schuiven ook aan. Een opvallende verschijning is een oude vrouw die ongeveer vloeiend Engels blijkt te spreken. Ze is lerares Engels geweest in de goede oude tijd met dito opleidingen. De lunch zal dit keer veel langer duren, lange gesprekken volgen.
Uiteindelijk gaat mijn telefoon, Nurgul vraagt of in naar het kantoor van de Water Users Organisation wil komen de aangekondigde vergadering staat op punt van beginnen. Ik tref een 14-tal Parmiri aan, dorpsvertegenwoordigers en een aantal mensen van de organisatie. Ik stel mezelf voor  en verhitte discussies volgen. Het nieuwe verdeelschema wordt besproken, de staat van onderhoud kanalen van de verschillende dorpen, water tekort, teveel afgenomen. Het belang is immers groot.

Het is inmiddels 18.00 uur geworden tijd om deze dag hier maar af te sluiten.

Op weg naar Khorog

Op weg hiernaartoe hebben zo’ n 300 km langs de Panji-rivier gereden. Dan weer hoog  er boven met alle denkbare afgronden, dan weer nagenoeg langs de oever. Aan de Afghaanse kant van de rivier  liggen dorpen met veelal lemen huizen,vaak niet meer dan een ezelspad waar mensen naar onbekende bestemmingen hun weg zoeken.

De kennismaking met de plaatselijke organisatie NUR (zon) en haar medewerkers op het plaatselijk kantoor. Nur behartigd voor een 9-tal dorpen die tot de gemeente Proshinev behoren de belangen op een aantal terreinen. Onze tolk en mijn gastheer Nurgul Yazdonkulov zal de komende weken optreden als onze vertaler. Na een voorstelrondje krijgen we een uiteenzetting van de verschillende projecten waar NUR zich op richt. Beroepskrachten en vrijwilligers houden zich met sociale vraagstukken, gezondheids- en verslavingszorg en de verdeling van het beschikbare drinkwater en water voor de landbouw bezig. Ik zal mij vooral gaan inzetten  bij het waterproject dat samenwerkt met een regionaal network over de problematiek van de watervoorziening in berggebieden. Ook bestaan er op verschillende terreinen international netwerken rondom dit thema. Vragen al eerlijke verdeling van water, controle en registratie, onderhoud van de voorzieningen, aanvullen van tekorten, realisatie van plannen en de financiering spelt zoals verwacht daarbij een belangrijke rol.

Eerste verkenning

Woensdagavond om ongeveer 23.15 uur aangekomen in Midenshor, een van de 9 dorpen die samen Porshinev vormen. Na een lange enerverende nachtrit. Ben benieuwd hoe het verder gaat. In elk geval rustig geslapen in mijn ruime maar sober ingerichte kamer. 

Kleed op de grond, bed in de hoek op de grond, lakens en dekens ruim voldoend aanwezig.De volgende ochtend eerst maar eens verwachtingsvol naar buiten kijken. 

Een adembenemend gezicht. Beneden het dorp stroomt de Panji-rivier, aan de overzijde ervan lig Afghanistan, hoge bergen nog met sneeuw bedekt.

Dushbane, aankomst en vertrek

De reis begon met een rustige vlucht naar Istanboel, vandaar een aansluitende vlucht van 4 uur naar Dushanbe, de onbekende hoofdstad.

Daar stond om 05.30 uur ons contactpersoon klaar. In de taxi door een vrijwel lege stad met brede 6 banen brede lanen naar een naar een groot "sovjet hotel" gebracht. Gezien het tijdstip leek het ons beter om maar gelijk aan de stad te beginnen. Daar wilden we maar wakker blijven en de volgende nacht pas slaap inhalen. Om toch te ontbijten moesten we wachten tot 07.00 uur. In een volledig lege koningszaal werd ons een rijk en onbekend ontbijt voorgeschoteld. Onze gids bleef rustig met zijn smartphone in de lobby achter. Na de maag gedeeltelijk gevuld te hebben zijn we de stad ingelopen en alle highlights, regeringsgebouwen, presidentieelpaleis, opzichtige monumenten een overdadige fonteinen.

Het Nationaal museum gesloten. Plotselinge afzettingen van hoofdwegen wegens een bezoek van de president van Turkmenistan. Toeterende rokende files tot gevolg. Laten we maar een geld 9somonis proberen te pinnen. Zou de geldautomaat honger hebben. De ING kaart, geen trek, dan maar de Visa kaart, daar saan we dan met in de hand  700 somoni (100 euro)

Met de stadsbus een willekeurige richting opgereden, files in de stad, toeterende auto's ook hier heeft blijkbaar iedereen haast. Na een wandeling naar een grote lokale markt. Veel fruit, groeten, snoepgoed, kleding etc. Vlees dat in de open lucht wordt aangeboden. 

Terug naar het hotel en kijken of we ons kunnen douchen o.i.d. koud water bruin met afzettingen, warm water na enkele seconden leeg blijkbaar. Dan maar een andere manier zoeken of gewoon maar uitstellen? Tegenover het hotel een lokale bedient snackbar aangedaan en vanaf de plaatjes eten besteld. Het werd snel 19.00 een goed moment om te gaan slapen.

Opstaan in een vreemde gedateerde kamer in een stad die uit vraagtkens bestaat op naar de koningzaal voor het ontbijt. Om 08.00 uur komt ons contactpersoon ons ophalen voor het begin van een lange reisdag naar onze projectplek een rit die uiteindelijk 14 uur zal duren. Op een soort lokale fruitmarkt vetrekken veel 4-wheel drive bepakt en bezakt de bergen ingaan.

Onze eerst keus kreeg de bestuurder de auto maar niet vol dus over naar een auto die nog twee plekken had. Om 09.15 alle bepakking van 7 personen opgeladen en word het vertreksignaal gegeven. Het begin van een historische reis. De eerste uren verliepen over redelijk geasfalteerde wegen. Regelmatige controles van de chauffeur door handopstekende politie, dan weer tanken

 en na 4 uur luchtime. In een 'wegrestaurant' een bord soep en brood naar binnen gewerkt en weer verder Khorog is nog een eindweg. 

Eindelijk de onbegaanbare wegen dienen zich aan, hoge bergen diepe dalen, stukken gravel worden afgewissel door restanten asfalt en natuurlijk de onvemijdelijke kuilen en kuilen en gaten. De eerste pas over wordt een blubberige klimtocht, waar men bovendien druk was om er iets van te maken. Uitzichten en vergezichten en afgronden zoals ze in de folders staan.

Maar weer eens tanken in het indrukwekkende landschap dat het grensgebied met Afghanistan vormt, slecht gescheiden door de Pamji-river, benen even strekken, de auto in nog 8 uur rijden. Uiteindelijk komen we aan de grens met de in Tadjikistan gelegen autonome republiek. Onze chauffeur doet de afhandeling van de paspoorten, geen slimme of moeilijke vragen dan maar weer gauw verder. 

Tegen 19.00 uur begon de schemering in te zetten, hoever zou het nog zijn. 19.30 eten aan een niet geselecteerd wegrestaurant. De chauffeur vertelde nog 130 km of te wel 3 uur rijden. Op weg in het donker verder de Pamir-higway op. Na nog geen 20 minuten allemaal lichten van auto's die zeker stilstonden, welke verrassing. In het volledige duister dook een aard-grindverschuiving op waar tussen door snelstromende water liep. Vrachtwagens, personenauto's alles van beide zijden geblokkeerd op de smalle Higway M141. Hoe gaan de locals dat oplossen. Onze chauffeur met zaklamp klom naar boven op verkenning gaat dit lukken, zouden we hier over/doorheen kunnen om onze reis te volbrengen. Het moet gebeuren een 4,5 liter Toyota Landcruiser is tot veel in staat zullen we snel zien, passagiers eruit en proberen maar.  Het tegemoet komend verkeer achteruit om onze auto een landingsplaats te verschaffen en gas erop. Het lukt na veel gas geven om aan de andere kant te komen. Nu wij nog, klimmen en klauwteren door losliggend puin en grind over snelstromend water springen komen wij ook aan de andere kant. In de auto dan maar weer voor de laatste 2.30 uur. in het volledige donker af en toe een tegenliggende truck. 23.00 we komen aan op onze slaapplek waar we de komende weken zullen verblijven. Morgen maar een verder zien waar we zijn wie er zich om ons heen bevindt.